Phát triển bền vững giao thông công cộng trong đô thị

Hình 1: Hình thức tham gia giao thông chính và độ phù hợp của các hình thức giao thông
3. Cơ bản về phát triển bền vững GTCC trong đô thị
3.1 Khái niệm phát triển bền vững GTCC
Phát triển bền vững GTCC là thiết lập một mô hình hệ thống GTCC hợp lý, bền vững, tạo điều kiện đi lại nhanh chóng, an toàn, thoải mái để đáp ứng nhu cầu vận chuyển hành khách trong đô thị và góp phần phát triển kinh tế, xã hội và giảm thiểu ô nhiễm môi trường sinh thái để nâng cao chất lượng sống của người dân, đồng thời phối hợp phát huy và không ngừng hoàn thiện chức năng hệ thống GTCC, thúc đẩy kinh tế xã hội và cải thiện môi trường thành phố.
3.2 Phát triển bền vững GTCC – Giao thông xanh
Phát triển bền vững là gì? Tại sao giao thông xanh lại được coi là mô hình phát triển bền vững? Phát triển bền vững có nghĩa là có thể đáp ứng được nhu cầu ở hiện tại, nhưng cũng không gây hậu quả cho sự phát triển trong tương lai. Điều này phải được coi là điều kiện tiên quyết trong mục tiêu định hướng, việc thực hiện các giải pháp về giao thông đô thị. Chúng ta ủng hộ khái niệm “ Giao thông xanh” với mục đích giảm bớt ùn tắc giao thông, tiết kiệm tiền đầu tư xây dựng, giảm ô nhiễm, thúc đẩy sự công bằng trong xã hội, hoàn thành công tác phát triển giao thông gắn liền với các hoạt động kinh tế xã hội. Khái niệm này còn được thể hiện trong việc người dân cảm nhận được sự an toàn, khỏe mạnh, dễ chịu, tiêu thụ năng lượng thấp, ít ô nhiễm mà giao thông đô thị mang lại. Do đó có thể nói rằng “giao thông xanh” sẽ thực hiện được công tác đưa phát triển GTCC bền vững vào với thực tiễn một cách hiệu quả nhất.
3.3 Phát triển bền vững GTCC – Lấy người làm gốc
Giá trị cốt lõi trong việc phát triển bền vững GTCC hay “giao thông xanh” chính là việc “lấy người làm gốc”. Tư duy trước đây thường “lấy xe làm gốc”, có nghĩa là làm đường để phục vụ cho sự gia tăng của phương tiện cá nhân. Nhưng như phía trên đã phân tích, khi phương tiện cá nhân gia tăng một cách nhanh chóng, thì việc làm thêm đường mới sẽ không thể đáp ứng với nhu cầu thực tế và đây là định hướng phát triển không bền vững. Do đó, để đưa “ giao thông xanh” vào thực tiễn, thì việc thay đổi định hướng phát triển là việc cấp thiết, hướng người dân lựa chọn GTCC làm phương tiện giao thông, giảm bớt áp lực cho giao thông thành phố.
3.4 Những yếu tố ảnh hưởng tới việc lựa chọn GTCC làm phương tiện tham gia giao thông
Hiện nay việc đa phần người dân lựa chọn phương tiện cá nhân làm phương tiện tham gia giao thông chủ yếu có mấy nguyên nhân chính như sau:
Nguyên nhân đầu tiên phải kể tới đó là sự bất thuận lợi khi sử dụng GTCC. Hiện nay tại các thành phố lớn của VN, phương tiện GTCC chính vẫn là xe bus. Nhưng khi xe bus chưa được ưu tiên phát triển đúng mức, số lượng các tuyến xe và phạm vi hoạt động của xe còn hạn chế, không thỏa mãn được nhu cầu của người dân thì lẽ đương nhiên sẽ không được người dân lựa chọn.
Công tác quản lý: sự hạn chế trong công tác quản lý khai thác và vận hành, tính đúng giờ trong khai thác sử dụng GTCC chưa cao, chưa tạo tâm lý thoải mái và tiện lợi cho người dân khi sử dụng dịch vụ
Quy hoạch nhiều bất cập: Hiện nay tại các thành phố lớn, quỹ đất dành cho GTCC thiếu nghiêm trọng khiến cho công tác vận hành GTCC gặp khó khăn. Tại hầu hết các tuyến đường đều chưa ưu tiên cho xe bus hoạt động như chưa xây dựng được nhiều các tuyến đường dành riêng cho xe bus, chưa có đèn tín hiệu ưu tiên cho xe bus.
An toàn giao thông: Công tác đảm bảo an toàn giao thông cho hành khách sử dụng phương tiện GTCC chưa được ưu tiên đầu tư đúng mức. Việc tuyển chọn lái xe, nhân viên phục vụ xe chưa được chú trọng… dẫn tới hiện tượng tỉ lệ xe công cộng gây tai nạn cao, xe Bus thường xuyên cướp đường các phương tiện khác, vào trạm không chú ý nhường đường cho phương tiện thô sơ, thái độ phục vụ yếu kém … Tất cả những nguyên nhân đang tồn tại này đã và đang gây bất bình, làm giảm lòng tin của nhân dân với dịch vụ GTCC.
3.5 Lưu ý khi ưu tiên phát triển hệ thống GTCC
Ưu tiên phát triển hệ thống GTCC là sự lựa chọn của hầu hết các thành phố lớn trên thế giới. Để phát triển bền vững GTCC cần chú ý những điểm sau đây [2]:
1) Khi quy hoạch đô thị, trước hết cần ưu tiên xem xét nhu cầu của GTCC, dành đủ quỹ đất cho giao thông;
2) Mở rộng phạm vi hoạt động của xe bus, xây dựng thêm các tuyến xe bus mới đến những nơi hiện nay chưa có xe bus hoạt động, đồng thời tăng lượng xe bus chạy trong thành phố. Nhà nước nên có chính sách ưu tiên phát triển hệ thống xe bus bằng các biện pháp như: Thiết kế làn đường dành riêng, thiết kế tín hiệu đèn ưu tiên cho xe bus…;
3) Về kinh tế: Nhà nước cần hỗ trợ nhiều hơn về mặt kinh phí để tạo sức hút cho người dân và cho các doanh nghiệp kinh doanh xe bus. Với khách đi xe, nhà nước hỗ trợ bằng cách giảm giá vé. Với doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực xe bus, tạo điều kiện bằng cách hoàn một phần kinh phí cho doanh nghiệp;
4) Quản lý: Chú trọng công tác bảo dưỡng, kiểm tra xe để thay thế kịp thời những xe không đảm bảo chất lượng. Cần chú trọng hơn nữa đến công tác đào tạo, bồi dưỡng và tuyển chọn lái xe, nhân viên phục vụ… tạo cho người dân sự thoải mái nhất khi sử dụng dịch vụ GTCC;
5) Quy hoạch xây dựng hệ thống GTCC có lượng chuyên chở khách lớn, mức độ nguy hại tới môi trường thấp như tàu điện ngầm, tàu điện trên cao và BRT để đáp ứng nhu cầu giao thông của nhân dân, giảm hiện tượng người dân quá phụ thuộc vào phương tiện giao thông cá nhân;
6) An toàn giao thông: Trong công tác ưu tiên phát triển GTCC cần chú trọng đến an toàn giao thông, nâng cao nhận thức về an toàn giao thông cho lái xe để giảm thiểu tai nạn giao thông.
4. Kết luận
Bài viết giới thiệu một cách tổng quan về sự phát triển bền vững của hình thức GTCC. Qua phân tích sự mất cân bằng trong giao thông, bài viết giải quyết được các vấn đề sau: 1) Đưa ra khái niệm phát triển bền vững GTCC; 2) Phát triển bền vững GTCC cần giữ được tiêu chí “lấy người là gốc” 3) Đưa ra những lưu ý khi phát triển GTCC. Kết quả nghiên cứu là cơ sở tham khảo cho các biện pháp phát triển GTCC trong thực tế.
Tài liệu tham khảo
[1]. Yang Xiaoguang, Baiyu, Ma wanjing. Traffic Design. China Communications Press, Beijing, 2010.
[2]. Đỗ Thị Hân, Dương Hiểu Quang. Nghiên cứu giao thông xe máy và các biện pháp cải thiện giao thông tại Hà Nội. Tạp chí giao thông vận tải, 10-2010.

NCS. Đỗ Thị Hân
Trường Đại học Đồng Tế Thượng Hải