Chiếu sáng đô thị, VN đang ở đâu trên thế giới? (Bài 3): Hướng tới một hệ thống 'thực sự' thông minh

Rất nhiều nơi trên thế giới đã và đang có xu hướng lắp đặt công nghệ chiếu sáng thông minh

Hiện nay, để tiết kiệm năng lượng và thuận tiện trong công tác quản lý chiếu sáng đô thị, nhiều thành phố trên thế giới đã và đang có xu hướng sử dụng công nghệ chiếu sáng thông minh.

Chính quyền nhiều đô thị cũng đã có những chỉ đạo sát sao trong vấn đề nâng cấp hệ thống chiếu sáng công cộng của địa phương bằng việc ứng dụng những sản phẩm đèn tiết kiệm năng lượng và sử dụng những công nghệ hiện đại trong lĩnh vực điều khiển chiếu sáng đô thị.

Theo Hiệp hội chiếu sáng Việt Nam, các đô thị của Việt Nam đã bắt đầu ứng dụng đèn tiết kiệm năng lượng (đèn led) vào chiếu sáng đô thị từ năm 2015 do có những ưu điểm nổi bật . Tại Hà Nội, năm 2016, UBND thành phố cũng có chỉ đạo các dự án lắp đặt mới hệ thống chiếu sáng công cộng trên địa bàn phải chuyển sang sử dụng đèn Led, thay cho đèn chiếu sáng truyền thống như đèn sợi đốt halogen, compact huỳnh quang…

Đối với hệ thống đèn chiếu sáng hiện tại sẽ từng bước thay thế sang đèn led để tránh lãng phí. Đến nay, thành phố Hà Nội đã triển khai thay thế thí điểm đèn chiếu sáng công cộng bằng công nghệ LED trên một số tuyến phố bằng nguồn vốn xã hội hóa như trên đường Thanh Niên, phố Hàng Bài. Chia sẻ về việc ứng dụng đèn led và công nghệ mới trong chiếu sáng đô thị, một số ý kiến cho biết:

“Đèn led có những ưu điểm rất nổi bật: hiệu suất cao, tuổi thọ dài, chất lượng ánh sáng, màu sắc, khả năng truyền đạt màu, có gam trắng ấm, phù hợp với không gian đô thị của Hà Nội có nhiều cây xanh. Cho nên tôi nghĩ cái việc mà sử dụng đèn này trong CSCC đô thị rất phù hợp”.

“Tất cả các giải pháp chiếu sáng cần được cập nhật những thiết bị hiện đại để tiết kiệm điện nhưng vẫn phải đủ ánh sáng an toàn cho người đi đường.Thiết bị cảm ứng chiếu sáng sẽ được tự động bật tắt. Trước đây các thiết bị này cũng khá đắt đỏ, tuy nhiên hiện nay những thiết bị này đã trở nên phổ biến, giá thành thấp, trong đó ở Việt Nam chúng ta chưa được sử dụng đồng bộ”.

PGS-TS Nguyễn Hồng Tiến- Chủ tịch Hội chiếu sáng Việt Nam cho biết, những năm qua, các đô thị của Việt Nam đã có sự cải thiện đáng kể về công nghệ chiếu sáng. Nhiều đô thị đã sử dụng công nghệ đèn led cho chiếu sáng thông minh, trong đó có Hà Nội. Tuy nhiên, PGS-TS Nguyễn Hồng Tiến cho rằng, nếu chỉ có đèn chiếu sáng thông minh thôi chưa đủ mà cần có ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chiếu sáng:

“Có những nơi người ta đã dùng cảm biến, dùng hệ thống điều khiển trung tâm để có thể tăng giảm độ sáng khi cần thiết để tiết kiệm năng lượng. Cái cần hiện nay là cần một trung tâm điều khiển hệ thống chiếu sáng công cộng này để mà điều khiển được hệ thống đèn chiếu sáng trong đô thị từ chiếu sáng đường phố, đến chiếu sáng trong công viên, nó tập trung trung tâm đô thị để có thể điều khiển được hệ thống chiếu sáng. VD đã có những khu vực người ta đã làm rồi, có những khu vực về an ninh an toàn nhưng đến 22-23 h đủ ánh sáng cho người tham gia giao thông”.

Theo các chuyên gia, hiện nay thị trường đèn led rất đa dạng và khó kiểm soát, trong khi giá thành đèn led tương đối cao, nên để đảm bảo an toàn, tiết kiệm trong việc sử dụng đèn led vào chiếu sáng đô thị thì trước hết cần xây dựng những quy định cho hệ thống chiếu sáng công công cộng bằng đèn led.

Trong năm 2018, các cán bộ của Viện Hàn lâm khoa học công nghệ Việt Nam đang cố gắng hoàn thành xây dựng đề xuất 3 tiêu chuẩn về “Hiệu suất năng lượng cho đèn LED chiếu sáng đường phố” và “Thiết kế chiếu sáng công trình xây dựng giao thông đường phố và đường hầm đô thị sử dụng nguồn sáng LED” trình các cấp thẩm quyền xem xét.

Ở góc độ kiến trúc cảnh quan, nhiều ý kiến cho rằng, ngoài việc ứng dụng khoa học kĩ thuật vào công nghệ chiếu sáng, chiếu sáng thông minh còn phải đảm bảo các yếu tố về thẩm mĩ, cảnh quan đô thị. Việc chiếu sáng giữa các công trình cần đảm bảo sự hài hòa, làm tăng những giá trị kiến trúc, cảnh quan của những công trình trọng điểm, các di tích văn hóa lịch sử… Bởi vậy, chiếu sáng đô thị cần sự quan tâm hơn nữa của các cơ quan chức năng. Ông Trần Ngọc Chính- Chủ tịch hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam nêu ý kiến:

“Theo tôi cần có sự quan tâm của Sở Kiến trúc quy hoạch, Sở văn hóa thông tin làm thế nào để có nghiên cứu chiếu sáng chung trên tất cả các đường phố lớn để tạo nên bộ mặt kiến trúc nó hài hòa và nó tốt. Chiếu sáng là cả nghệ thuật và thành phố đẹp hay không là do hoạt động chiếu sáng”. 

Ngoài việc áp dụng ứng dụng khoa học kĩ thuật vào công nghệ chiếu sáng, chiếu sáng thông minh còn phải đảm bảo các yếu tố về thẩm mĩ, cảnh quan đô thị

Theo thông tin từ Sở Xây dựng Hà Nội, trong năm 2018, đơn vị này sẽ nâng cao chất lượng công tác quản lý vận hành hệ thống chiếu sáng công cộng, đảm bảo tỷ lệ chiếu sáng tối thiểu 98%. Bên cạnh đó, ứng dụng bản đồ số GIS để áp dụng công nghệ có hệ thống trung tâm điều hành, giám sát hoạt động của hệ thống chiếu sáng.

Hiện nay, Công ty TNHH 1 thành viên Chiếu sáng và Thiết bị đô thị (Hapulico) đang được giao quản lý vận hành Hệ thống chiếu sáng công cộng cho 26 quận, huyện trên địa bàn thành phố Hà Nội. Được sự quan tâm và đầu tư của thành phố, hiện đơn vị này cũng đã ứng dụng những tiến bộ của khoa học công nghệ vào quản lý, điều hành hệ thống chiếu sáng thông minh.

Nhằm tìm hiểu rõ hơn về vấn đề này, Kênh VOV Giao thông đã có cuộc trao đổi với Kỹ sư Lê Trung Kiên- PGĐ Xí nghiệp Quản lý điện chiếu sáng, công ty Hapulico về quá trình đầu tư, vận hành hệ thống quản lý chiếu sáng thông minh của thành phố Hà Nội:

PV: Hà Nội đặt mục tiêu phát triển đô thị thông minh. Trong những năm gần đây, công ty đã có sự đầu tư, cải thiện về trang thiết bị chiếu sáng đô thị, để có thể thiết lập hệ thống chiếu sáng thông minh cho thủ đô?

Kỹ sư Lê Trung Kiên: Với xu thế của cuộc cách mạng KHCN 4.0 thì các đô thị nói chung và hệ thống chiếu sáng đô thị nói riêng cũng phải trở nên thông minh hơn, tức là phải có khả năng điều khiển linh hoạt đáp ứng nhu cầu chiếu sáng, giao thông đô thị và phù hợp với điều kiện thời tiết, khí hậu, điều kiện giao thông đồng thời tiết kiệm điện năng.

Được sự quan tâm đầu tư của thành phố từ quy mô cho 306 trạm đèn theo công nghệ không dây GSM-GPRS đầu tiên tại Việt nam năm 2012, cho đến nay đã có hơn 1400 trạm đèn chiếu sáng trên toàn bộ khu vực đường phố do công ty quản lý đã được lắp đặt thiết bị ĐK&GS từ trung tâm.

Trên nền tảng Hệ thống Điều khiển Trung tâm hiện có, Công ty cũng đã lắp đặt thí điểm bộ điều khiển cho từng điểm đèn chiếu sáng trên phố Hàng bài, các cảm biến ánh sáng cảm biến nhiệt độ, cảm biến chuyển động theo lưu lượng giao thông kết hợp với camera an ninh.. hiện đang vận hành ổn định đạt hiệu quả cao.

Đầu tư cho KHKT và công nghệ mới được ban lãnh đạo công ty đặc biệt quan tâm. Cụ thể, năm 2016 công ty đã giao cho Trung tâm điều khiển kết hợp với đối tác xây dựng và vận hành Hệ thống quản lý CSCC ứng dụng công nghệ thông tin địa lý (GIS) cho Hệ thống CSCC do công ty quản lý.

Hệ thống này đã cho phép quản lý toàn bộ các chi nhánh, tổ đội.. thực hiện công tác báo cáo, giao việc, kiểm tra thực hiện thông qua phần mềm; Toàn bộ cơ sở dữ liệu chiếu sáng do công ty quản lý đều được số hóa giúp cho công tác quản lý truy xuất dữ liệu thực hiện nhanh chóng, chính xác. Hệ thống điều khiển trung tâm cho phép quản lý 60% số lượng tủ chiếu sáng công cộng; Hệ thống quản lý ứng dụng công nghệ GIS đã cho phép tích hợp các hệ thống điều khiển, quản lý điều hành xe chuyên dùng.

Được đầu tư và nâng cấp dần qua các năm, đến nay Hệ thống điều khiển trung tâm và Hệ thống quản lý ứng dụng công nghệ GIS trong lĩnh vực CSCC của thành phố Hà Nội được đánh giá có công nghệ hiện đại và phù hợp với xu thế của CSCC thông minh của thế giới.

PV: Được biết, mới đây,Thành phố Hà Nội mới đưa vào hoạt động Trung tâm điều khiển giám sát chiếu sáng công cộng thành phố Hà Nội. Đến nay, Trung tâm này hoạt động như thế nào thưa ông?

Kỹ sư Lê Trung Kiên: Tháng 8/2018 Phòng điều khiển giám sát chiếu sáng công cộng thành phố hà nội do công ty được giao quản lý đã được đầu tư có hệ thống thiết bị hiện đại như (máy chủ, máy trạm, hệ thống hiển thị, phần mềm quản lý có tính mở cao) mà chưa có đô thị trong nước có, coi như hệ thống phần cứng tại trung tâm điều khiển đã hoàn toàn sẵn sàng cho chủ trương đầu tư cho chiếu sáng thông minh tới từng vị trí đèn của thành phố.

Trong những năm vừa qua, công ty cũng chú trọng đầu tư nhân tố con người nên Trung tâm điều khiển đã đào tạo được đội ngũ cán bộ kỹ thuật viên có trình độ và kinh nghiệm sẵn sàng để vận hành làm chủ được các hệ thống chiếu sáng thông minh đến từng điểm đèn chiếu sáng của thành phố đầu tư.

PV: Vâng xin cám ơn ông!

Với hạ tầng chiếu sáng công cộng của thành phố được đầu tư từ nhiều thời kì khác nhau, không đảm bảo đồng bộ nên thời gian qua vẫn còn xảy ra tình trạng đèn chiếu sáng vào những thời điểm không phù hợp.

Hiện nay, thành phố cũng đang từng bước có sự đổi mới, nâng cấp các trang thiết bị và công nghệ quản lý chiếu sáng nhằm quản lý chiếu sáng trong đô thị hiệu quả hơn, song cũng cần sự quan tâm hơn nữa của các cơ quan liên quan trong việc xây dựng quy hoạch chiếu sáng riêng cho thành phố, đảm bảo tính nghệ thuật cho không gian kiến trúc cảnh quan của thành phố.